Tasarımlar, tüketicilerin tercihlerini doğrudan etkileyen ve hangi ürün olursa olsun, tüketicilerin beklentilerini estetik, sağlamlık, rekabet ve fiyat avantajları gibi konularda öne çıkaran en önemli unsurlardır.
Tasarımlar, gelişen teknoloji ile birlikte, estetik görünüşünün yanı sıra ergonomik açıdan da kullanıcı dostu ürünler haline dönüşmektedir.
Tasarım hakkı sahibi, ciddi emek ve çabaları ile ortaya çıkarılan ürünlerini tasarım tescili ile koruma altına alarak, izinsiz şekilde kullanılmasını, taklit edilmesini, kopyalanmasını, piyasaya sürülmesini ve haksız kazanç elde edilmesini engeller.
6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu 55. maddesi kapsamında tasarım, ürünün tümü veya bir parçasının ya da üzerindeki süslemenin çizgi, şekil, biçim, renk, malzeme veya yüzey dokusu gibi özelliklerinden kaynaklanan görünümü şeklinde kanunda belirtilmiştir.
Aşağıdaki durumlar da tasarım hakkının dışında kalan filler olarak sayılabilir;
- Özel amaçla sınırlı kalan ve ticari amaç taşımayan fiiller,
- Deneme amaçlı fiiller,
- Ticari uygulamadaki dürüstlük kuralları ile bağdaşır olmak, tasarımın normal kullanımını gereksiz şekilde tehlikeye sokmamak ve kaynak göstermek şartları ile eğitim veya referans amaçlı çoğaltmalar,
- Yabancı ülkede kayıtlı olup geçici olarak Türkiye Cumhuriyeti sınırları içinde bulunan deniz veya hava taşıt araçlarındaki ekipman, bu araçların onarımı için kullanılmak üzere ithal edilen yedek parça ve aksesuarlar ile bu araçların onarım fiilleri.
Tasarım tesciline konu ürünlerin kanunun 56. maddesi kapsamında yeni ve ayırt edici olması şartı aranmaktadır. Tasarımlar, kanunda tescilli tasarım ve tescilsiz tasarım olarak iki şekilde değerlendirilmiştir.
Tescilli tasarım; Türkpatent nezdinde tüm süreçlerden geçerek 5 yıllık koruma süresi elde etmiş tasarımları tanımlamaktadır. Bu tasarımlar her 5 yılda bir yenilenerek toplamda 25 yıl koruma sağlarlar ve bu süre sonunda da kamuya mal olurlar.
‘’SMK MADDE 59’e göre- (1) Üçüncü kişiler, tasarım sahibinin izni olmadan koruma kapsamındaki tasarım veya tasarımın uygulandığı ürünü üretemez, piyasaya sunamaz, satamaz, ithal edemez, ticari amaçlı kullanamaz veya bu amaçlarla elde bulunduramaz ya da bu tasarım veya tasarımın uygulandığı ürünle ilgili sözleşme yapmak için öneride bulunamaz’’
Tescilsiz tasarım, sahibine yukarıda belirtilen fiilleri engelleme hakkını sadece korunan tasarımın aynısının veya genel izlenim itibarıyla ayırt edilemeyecek kadar benzerinin kopyalanarak alınması hâlinde verir. Tescilsiz tasarımların koruma süresi, koruma talep edilen tasarımın kamuya ilk sunulduğu tarihten itibaren üç yıldır. Korunan tasarımın kendi tasarımından önce kamuya sunulduğunu makul yollarla bilmesi mümkün olmayan bir tasarımcı tarafından bağımsız olarak yapılan tasarımın koruma kapsamındaki tasarımdan kopyalanmış olduğu kabul edilmez.